چگونگی نورپردازی بنای تاریخی

پر واضح است که ارزش بنای تاریخی، وابسته به قدمت آن و سبک خاص و ماندگاری معماری آن است. هر چند که این سبک چندان مورد اقبال واقع نشده باشد و در نظر مخاطب، ساده انگارانه تلقی گردد، هویت بنا شکل گرفته از سبک خویش است؛ بنابراین وظیفۀ طراح نورپرداز در نورپردازی بنای تاریخی در گام نخست، حفظ اصالت و هویت بناست. گردشگران و علاقه مندان به بناهای تاریخی برای بنا، آنگونه که هست، ارزش بالایی قائلند. در نتیجه معمار نورپرداز با اجتناب از تحمیل هرگونه نظر شخصی در طراحی نورپردازی نما، باید بنا را آن گونه که هست نشان دهد.

گام بعد در طراحی نورپردازی بنای تاریخی که پس از طراحی با در نظر گرفتن حفظ هویت بنا باید در نظر داشت، نمایش هرچه بیشتر نقاط قوت و وجوه متمایز آن، با استفاده از پروژکتور ال ای دی یا هر تجهیز دیگری ، نسبت به سایر بناهای تاریخی است. برای مثال آنچه باید در طراحی نورپردازی ساختمان منارجنبان اصفهان مورد توجه قرار بگیرد، عنصر خاص آن یعنی مناره های آن است. در عین حال معمار نورپرداز باید در برجسته نشان دادن این عنصر، با هوشمندی از افراط بپرهیزد تا این برجستگی باعث ایجاد تضاد و ناهماهنگی نشود.

و اما گام سوم در طراحی نورپردازی بنای تاریخی که شاید مهم ترین مورد نیز باشد، جایگذاری مناسب و صحیح منابع نور است. جایگذاری منابع نور در بنای تاریخی باید به گونه ای باشد که برای جانمایی و نصب آن از تخریب بنا جلوگیری شود. هم چنین نورپردازی نباید باعث از بین رفتن دید غالب به عناصر شاخص بنا و ایجاد خیرگی شود. بنابراین عموماً به طراحان نورپرداز توصیه می شود برای برآورده شدن این انتظارات برای مثال از منابع نوری دفنی و منابع نوری نقطه ای (اسپات) که از فاصلۀ دورتر نور را به سمت عنصر مورد نظر می تابانند، بهره جویند. برای مثال، منابع نوری به کار رفته در بیمارستان امام رضا که روی سنگ های ساختمان و نرده های فوقانی نصب شده اند در طولانی مدت موجب ویرانی بنا خواهند شد.

نکتۀ دیگری که باید در طراحی نورپردازی بنای تاریخی در نظر داشت، موضوع رنگ ها و رنگ منابع نوری است. برای مثال در نورپردازی کاشیکاری هایی با رنگ های پویا و چشم نواز، استفاده از نور تک رنگ به هیچ عنوان مجاز نیست. زیرا این نور موجب پنهان کردن هارمونی رنگ ها و تضاد زیبای بین آن ها می شود. مثلا با تاباندن نور آبی، نه تنها رنگ قرمز موجود در کاشی به چشم نمی آید، بلکه تمامی رنگ ها ماهیت خود را در تابش نور آبی از دست خواهند داد. بنابراین چنین انتخاب نادرستی در طراحی نورپردازی، نمای شب بنا را از بین خواهد برد. در جایی که رنگ ها نقش مهمی در یک بنا را بر عهده دارند، باید از نورهای مایل به سفید و با کیفیت (CRI بالا) بهره برد و آنجا که رنگ ها عنصر با اهمیتی در بناهای تاریخی نیستند – مثل دیوار های خشتی- می توان از نورهای تک رنگ متناسب با فضا بهره برد.

از آنجا که در کشور ما، غالب بناهای تاریخی ماهیتی مذهبی دارند، در نورپردازی بنای تاریخی، استفاده از رنگ های سفید، آبی، کهربایی، نارنجی، زرد و سبز توصیه می شود. استفاده از رنگ ها ی بنفش، زرد و آبی نیز برای بناهای باستانی توصیه می شود. هم چنین در جانمایی منابع نور و استفاده از رنگ ها باید این مهم را در نظر داشت که نورها و رنگ ها موجب ایجاد حس آشفتگی، تداخل بی مورد و نابجا و تضاد شدید نشود، مگر با هدف خاص و برای ارائۀ مفهومی ویژه.