نورپردازی مساجد

نورپردازی مسجد Cordoba

اسپانیای اموی

کاشک تنم داشتی خبر
دل کاشک دلم داشتی خبرتن
آخرین کلام رابعهی بلخی شیرزن و عارف خردگرای قرن دهم میلادی، که با خون خود نوشت)
جهان بینی و نوع برداشت هنرمند در هر زمان، معماری و شیوه ای کاملا متفاوت را در مناطق مختلف اسلامی به وجود می آورد. شیوه ی خراسانی در ایران، شيوهی بغدادی در شام و عراق عجم، شیوه ی فاطمی در مصر، سبک ترکی در مصر دوره ی مملوک و ترکیهی عثمانی و شیوه ی اموی در اسپانیا نشانگر این تنوع سبک اسلامی در جامعه ی بزرگ اسلامی آن زمان است. تضادهای جامعه ی ایرانی و ریشه های عمیق فرهنگ گذشته ی آن بوجود آورنده ی نقشی است کاملا بديع و نوکه هرروز سعی در تطبیق خود با زمانه دارد و از این رو به زودی با جدال های فلسفی و تغییر اندیشه ی سیاسی در ایران منجر به شیوه ای دیگر، بر پایه مدنیت اصيل ایرانشهری و خردگرایی آن دوره می شود، آن شیوه نیز نهایتا با توفیق تصوف و پیروزی طوایف ترک و مغولان و فرهنگ چین، راه و روش دیگری در پیش می گیرد در حالی که تغییرات سبک معماری در دیگر نقاط اسلامی بطیی و آهسته تر صورت می گیرد. در اسپانیای اموی در واقع تاریخ متوقف می شود و شیوه ی ساخت اموی قرنها در مناطق غربی اسلام بدون تغییر مهمی تکرار می شود. البته که این تکرار گونه ی ساختمانی، موجب تکمیل آرایه و دستیابی به اوج زیبایی در آن شیوه ی به خصوص میشود. (حاشیه دوران شیوهی خراسانی و.)|
حکومت بنی امیه در اسپانیا از سال ۷۱۱ میلادی علی رغم حملات بی امان مسیحیان از شمال و طوایف کوچ نشین آفریقا و عقب ماندگی بخش آفریقایی اسلام مقاوم و ثابت ادامه می یابد. شهرهایی همچون Toledo و Cordoba به عنوان مراکز مهم علمی و فرهنگی آن زمان با حفظ ارتباط فرهنگی خود با دمشق و بغداد توانستند برای قرنها راه گشای علم، طب، فلسفه ی یونانی و هنر اسلامی در اروپا و موجب تأثیر متقابل باشند.»(۶۷) بنی امیه در اسپانیا هنوز بیاد اعقاب خود در سوریه سبک مسجد عربی را ادامه دادند و با ترکیب خصوصیات محلی به اوج زیبایی و تکاملی بی نظیر در این سبک رساندند. هر قدر سبک ساختمان در ممالک شرقی تغییر کرد در اسپانیا بنی امیه سعی در حفظ هنر گذشته ی خود به یاد شکوه گذشته بودند. هنرهای دیگر همچون کوزه گری، چینی سازی، ظروف گلی، فلزکاری و ریخته گری نقاشی کتاب و غیره که در کشورهای اسلامی شرقی رایج شده بود در اسپانیا معمول نشد. شاید به خاطر طرد آنچه رسوم
بنی عباس» محسوب می شد و در دوره ی خلافت بنی امیه در سوریه مرسوم نبود یا شاید به علت سخت گیری مذهب مالکی که بنی امیه پذیرفته بودند. گرچه همه ی این عناصر می توانند در جهت گیری فرهنگی خاص آنها موثر باشد به هرحال کم توجهی به دیگر تولیدات دستی و هنری منجر به تمرکز در تولیدات عامی از قبیل پارچه بافی، عاج و معماری شد.
:در مورد معماری اسپانیای اسلامی چنین می گوید Robert Hillenbrand تمرکز بیشتر در طراحی مسجد گرچه موجب بی توجهی به دیگرتیپهای ساختمانی مثل مقابرو کاروانسرا شد اما همزمان موجب گسترش شاهکارهای طراحی در مساجد و قصرها شد، علاقه ی بنی امیه به یادگار و ارتباط با گذشتهی باشکوه آنها در دمشق موجب عدم تغییر سبک ساخت مسجد شد در حالی که در شرق شیوه ی ساختمان تغییرات زیادی کرد سنت، نقشی اساسی در فرهنگ اسپانیای اسلامی داشت و قالبی سخت درحفظ آن بود. Cordoba شهری قدیمی بود که از سال۷۵۶ پایتخت بنی امیه در اندلس شد. مهاجرين سوری با خود لهجه، اسامی، گیاهان و رقابت های قبیله ای را به ارمغان آوردند. بنابراین بسیار طبیعی است که خاطرهی معماری سوریه نیز وارد اسپانیا شود و دوباره زنده گردد. سبک مسجد دمشق در اینجا بهتر از هر جای دیگر تقلید می شود. از منارهی مربع شکل تا قوس های نعل شكل دوطبقهی آن پوشیده از موزائیک، مسجد دمشق را در اندلس دوباره زنده ساخت. مسجد جامع Cordoba در طول سه قرن توسعه به عظمت و شکوهی دست یافت که هنوز از نظر اندازه، نورپردازی و ریتم و آرایش خیره کننده است. ایجاد پرسپکتیوهای بی نهایت و آرایش و زیباسازی فراوان در اطراف محراب از خصوصیات دیگر این مسجد است. اما تمام این نوآوری ها در مقابل آنچه برای پوشش این فضای عظیم با ستون های کوتاهی که در دسترس بود صورت گرفت، ناچیز به نظر می آید. ستونهای کوتاه را با اضافه کردن بلوکهای سنگی که توسط قوس های زیبا بهم وصل می شدند بلندتر کردند و به این طریق توانستند ارتفاع سقف را متناسب با فضای بزرگ مسجد زیاد کنند. قوسها نیز با استفاده از رنگ های قرمز و سفید، سبک تر به نظر می آیند. تضاد بین فضای باز پائینی (تنه ی درختان و فضای بالایی همچون شاخ و برگ های درختان، فضای سبز خارجی را به داخل ادامه می دهد. گنبدهای شیاردار در انواع مختلف با تکنولوژی که تا آن زمان در اروپا ناشناخته بود اوج این جنگل سنگی هستند.

این مسجد و قصری بود که خلفای بنی عباس را طعنه زده و به رقابت با خلافت آنها برخاسته بود.» این معماری بود از خاطرات شکوه اموی در دمشق، تمایلی به سمت معماری درد و عشق تا علم و پیشرفت
جانم بسوخت از غم و بی غم نمیکنی دانی جراحت دل و مرهم نمیکنی